Zeilend naar de jachthaven van Schiermonnikoog

Door Tom de Neef

De jachthaven is alleen bereikbaar rond hoog water. Bij normaal hoog (LAT+268, NAP+100) zullen de meeste schepen met variabele kiel kunnen in- en uitvaren van 2 uur vóór tot 2 uur na de vloed.

Zeilend tot de ingang van de haven is mogelijk maar meestal niet via de Reegeul. Die is smal en kronkelig en alleen bij wind tussen zuid en oost kun je Reegeul proberen zeilend af te leggen. Hieronder bespreek ik alternatieven. Maar eerst aandacht voor de Reegeul zelf want of je die nu zeilt of motort, een paar waarschuwingen zijn op hun plaats.

Tussen R2 en R6 zijn er vier groene tonnen (stuurboordzijde richting de haven). Daarna is de betonning uitsluitend aan bakboordzijde (rood). In alle gevallen is het verstandig om dicht bij de tonnen te blijven (zowel rood als groen). 2 meter is de norm. Dat is speciaal van belang bij het begin en bij het eind. Tegenover R3 ligt een grote ondiepte waar al heel wat schepen zijn vastgelopen. En vanaf R16 is de geul erg smal en ondiep. Probeer ook niet om de laatste boei (R28) te veel links te laten liggen als je de haven nadert. De ingang van de haven is het diepst aan de westzijde en net ten zuiden van de oostzijde ligt een ondiepte. In de haven zelf doe je er verstandig aan om niet te dicht langs de oostzijde te manoeuvreren. Er zijn groene prikken als waarschuwing gestoken maar in de loop van een seizoen leggen die vaak het loodje.

Je kunt op twee manieren tot de haveningang zeilen: vanuit het zuidwesten en vanuit het oosten. De routes die 2 uur voor/na hoogwater bevaarbaar zijn voor schepen die niet dieper steken dan circa 90cm zijn hieronder aangegeven in groen.

De ‘Piebe’ (zo genoemd naar Piebe Toxopeus) is de oude toegang tot de haven. De slenk werd gebruikt door de beurtschipper en op oude kaarten is hij ook betond aangegeven. Als je met laag water de veerboot neemt dan kun je hem goed lokaliseren. De slenk is vrijwel recht en loopt min of meer zuidwest – noordoost (onder een hoek van 42^o) tot de laatste groene ton (R9) in de Reegeul. Als je zo’n koers kunt zeilen vanuit het zuidwesten, orienteer je dan op de gele ton GVS-KL2 en kies als referentie het dak van de ‘Oorsprong’. Dat is de boerderij ten noorden van de veerdam. Je ziet hem afgetekend tegen de bebossing van de eendenkooi. Houdt die koers aan tot je R9 in het vizier krijgt. Je kunt doorzeilen tot R9 en dan de Reegeul volgen. Van R8 kun je afsteken tot R24 (zie vorige figuur). Je kunt ook direct doorsteken naar de haven (aangegeven met ‘T(noord)’). In dat geval moet je naar het noorden afbuigen als je de vlag van de haven net iets rechts van noord ziet (5^o).

Het is lastig om deze route op het kompas te varen. Meestal zal je wat verlijeren naar het oosten en het afgaande water zal je naar het westen slepen. Als je een app hebt die GPX bestanden kan importeren dan kun je de track overnemen van ons krijgen (mail naar de vereniging).

Vanuit het oosten is het eenvoudiger om binnen te zeilen. Oostelijk van de jachthaven ligt een lange smalle mosselbank, min of meer parallel aan de Groote Siege, vanaf R9. Die moet je te allen tijden vermijden. Maar ten noorden van die mosselbank is het vrij vlak en 2 uur voor/na normaal hoogwater (LAT+268, NAP+100) zal daar circa 90 cm water staan. Je kunt net ten westen van de veerdam naar het noordwesten steken en naar de jachthaven draaien als je de ingang van de haven precies ten westen hebt. Je pikt dan de Reegeul op na R18.

 

Navigeren rond het eiland

Door Tom  de Neef

De tijd is voorbij dat je alleen een hydrografische kaart waddenzee (oost, 1812) had om te navigeren. Zo’n kaart is nu een back-up maar de primaire bron van informatie is voor de meesten van ons een kaartplotter of app op telefoon of tablet. Ik gebruik zelf twee applicaties: OSM en Navionics. Mijn aandacht werd recent gevestigd op nog een derde: NVcharts. De eerste is het nuttigst op het wad (en gratis), de laatste is het betrouwbaarst (maar kost wat). Navionics biedt bij nader inzien geen meerwaarde. Hieronder beschrijf ik hoe ik ze gebruik en wat je kunt doen om er ook plezier van te hebben. Daarbij moet je in gedachten houden dat ik een zeiler ben en dat mijn boot een ophaalbare kiel heeft. Als het dieper is dan 140cm dan kan ik probleemloos varen. Is het ondieper dan 70cm dan wordt het problematisch. (Verlijeren is dan een aanzienlijk risico en de buitenboordmotor kan misschien niet meer worden gebruikt.)

Je kunt zeggen dat ik het volgende verwacht van de apps:

1. Ik wil weten waar ik ben en waar ik terecht kom als ik de huidige koers aanhoud.
2. De betonning moet accuraat zijn aangegeven.
3. De ‘serieuze’ ondiepten moeten zijn gemarkeerd. Dat zijn in ieder geval mosselbanken en platen die je te allen tijde wilt vermijden.
4. Geulen moeten zijn gemarkeerd die nog te bevaren zijn als de omgeving al onaangenaam ondiep is geworden met afgaand tij.
5. Een record van wat ik heb gevaren.

Het wad

Om te beginnen is het goed om te bekijken wat de drie genoemde apps bieden qua informatie over vaargeulen en betonning. Als voorbeeld neem ik daarvoor het noordelijk deel van de Eilanderbalg.

(klik op een afbeelding om te vergroten)

Een paar zaken vallen op:

1. OSM toont groene boeien, die bij Navionics en NVcharts ontbreken. De rode boeien van Navionics komen qua positie overeen met die van OSM. Beide zijn incorrect. NVcharts toont de boeien zoals die in week 32 in Berichten aan Zeevarenden zijn gepubliceerd. De weergave van OSM is conform de uitgave van kaart 1812, editie 2021.
2. OSM toont nauwelijks grafische diepte informatie. De weergave van NVcharts is helder en uitgebreid. (Maar is niet conform de update die in week 32 werd gepubliceerd.) De diepte informatie van Navionics is misleidend. De noordelijkste rode boei ligt in werkelijkheid in de vaargeul. De onderliggende kaart is een paar jaar oud.
3. De indicatie van verboden zones is incorrect in Navionics. NVcharts toont hierbij ook de periode voor de beperking.

Bij deze verschillen zijn de volgende opmerkingen te maken.

De groene boeien lagen er in het begin van het seizoen 2022 maar ze zijn in de zomer weggehaald. Kennelijk wordt de informatie in OSM niet bijgewerkt; in NVcharts wel en in Navionics een beetje.

NB: de nummering van de boeien wordt bij inzoomen getoond in OSM en Navionics.

De Navionics app corrigeert de lokale dieptes voor het getij. Maar daarvan is op deze lokatie niets te zien. En nu is de vraag hoe betrouwbaar die diepte informatie is. Hieronder staan luchtfoto’s van het gebied voor de periode 2014-2022. De boeien van maart 2022 zijn er in getekend.

In de laatste vier jaar heeft de geul zich verder in de Balg gevreten, vooral naar het noordoosten. En ook het patroon op het wad verandert met de jaren. Als je het patroon van geulen in de Navionics kaart tekent dan zijn de rode vaarwegen in nevenstaande kaart een indicatie van waar je nog kunt varen als het water zakt. De app toont – wat dieptes betreft – de situatie van jaren geleden. Met andere woorden: de presentatie van waterdiepte in de Navionics app lijkt secuur maar is feitelijk net zo nutteloos als de bijna afwezige indicaties in de OSM app. NVcharts komt wat dat betreft beter uit de verf.

NVcharts biedt ook de mogelijkheid om te switchen naar een luchtfoto. En die toont het Google Earth beeld van 2022 zoals hierboven in de meest rechtse afbeelding. Dat is handig, ware het niet dat de foto’s vaak te donker zijn om nog enig detail te kunnen onderscheiden.

Handmatige aanvullingen

Bovenstaand kaartje is niet zo maar een voorbeeld. Het is erg praktisch om de west-oost ‘afsnijder’ in de Eilanderbalg te kennen als je met zuiden wind (tegen de klok in) om het eiland wilt zeilen. Je komt dan na hoog water bij de Eilanderbalg aan. Als je de betonning volgt kom je te scherp aan de wind te varen bij EB20. Maar bij afgaand water wil je ook geen risico’s nemen door over een ondiepte te varen. Het is derhalve nuttig om de informatie van de luchtfoto’s over te nemen in de app en ter plekke te koersen op basis van de locatie die de app aangeeft.

In OSM is dit mogelijk en goed bruikbaar. In Navionics is het mogelijk maar niet bruikbaar. (Daarover later.) In NVcharts is het niet mogelijk. Om te begrijpen hoe zulke aanvullingen mogelijk zijn moet je weten hoe de apps route informatie opslaan. Ze kunnen de route die je hebt afgelegd vastleggen als een ‘track’. Zo’n track kunnen ze ook later weer presenteren en de mogelijkheid bestaat om hem te delen met andere apps. Dit wordt allemaal gerealiseerd door van een track een lijst met gepasseerde punten vast te leggen. Bij ieder punt horen in ieder geval de coördinaten en de tijd. Het aardige is dat er een standaard formaat is voor het bestand waarin die punten worden vastgelegd. De betreffende bestanden hebben de extensie *.GPX. Je kunt ze openen met een tekst editor en ze zijn goed te begrijpen. De opbouw is: een track bestaat uit segmenten, ieder segment bestaat uit punten, ieder punt heeft coördinaten, tijd en eventueel nog meer informatie.

Het is door die eenvoud niet erg lastig om zelf een GPX bestand te maken en aan te bieden aan de app. Die zal de inhoud dan presenteren als track. (NVcharts staat dit niet toe – daar kun je alleen gegevens uitwisselen met andere NVcharts gebruikers.)

Op deze manier heb ik twee bestanden gemaakt: kreken.gpx en banken.gpx. De eerste bestaat uit een aantal segmenten waarbij ieder segment een geul (lokale diepte) weergeeft. De tweede bestaat uit segmenten waarbij ieder segment een lokale ondiepte (veelal mosselbanken) weergeeft. Na inlezen in OSM geef ik ze een kleur zodat alle ondiepten rood omlijnde gebieden worden en alle geulen een groene vaarroute aangeven. Zoals in het voorbeeld hiernaast. Als ik zeil ga ik de rode gebieden eigenlijk altijd uit de weg, ook bij hoogwater. Van de groene weet ik ongeveer tot hoe lang voor/na vloed ze te bevaren zijn. Uit ervaring.

Waarom kan dit niet in Navionics? Er zijn twee redenen. Ten eerste kan Navionics maar één track tegelijk tonen. Dus nooit deze informatie samen met de track van je eigen tocht. In de tweede plaats verbindt Navionics de segmenten met stippellijnen. Daardoor komt de hele kaart vol met stippels.

NB: OSM is ook niet ideaal. Want voor een update van de bestanden moet ik ze opnieuw aanmaken, exporteren en inlezen. OSM heeft een faciliteit om de coördinaten van punten in een track op het scherm aan te passen door te schuiven. Maar als je dat doet dan maakt het de onzichtbare verbindingslijnen tussen segmenten zichtbaar en eindig je met dezelfde chaos als Navionics. Maar wijzigingen en aanvullingen gebeuren minder en minder – op grond van lokale observaties – dus er valt mee te leven. Als zo’n GPX bestand eenmaal is gemaakt kan iedereen een kopie krijgen en zelf inlezen.

De zeegaten

Waar het op het wad van belang is om de locatie van mosselbanken en geulen te kennen, is het in de zeegaten van belang om te weten waar de branding zal optreden. En dan met name in de toegang tot de betonde routes vanuit of naar zee. In het oosten is dat de omgeving van Spruit en Lauwers, in het westen de omgeving van het Westgat. De observaties die hierboven zijn gemaakt over de drie apps blijken ook van toepassing op deze gebieden. Als voorbeeld kies ik het Westgat. De drie afbeeldingen hieronder zijn weer van een (Android) telefoon met de drie apps.

OSM geeft het duidelijkst weer dat het Westgat ten noorden van het Rif een slinger naar het oosten maakt alvorens verder naar het noorden en dan het noordwesten te leiden. Maar de betonning in het noordelijkste deel is een zooitje. (Inzoomen leert dat sommige boeien dubbel zijn weergegeven.) Met enige moeite is te zien dat ten westen van het Westgat een paar ondieptes liggen, gescheiden door een diepe mui.

Navionics toont mooi dat het ene stroomgat overgaat in het ernaast liggende stroomgat. Maar de noordelijke vaargeul is volkomen verkeerd weergegeven. De boeien zijn onvolledig maar liggen wel op de juiste plaats. Je zou concluderen dat de vaargeul, tussen de rode en groene tonnen, buiten het stroomgat ligt. Het lijkt er op dat de positie van de betonning (deels) is aangepast volgens de laatste informatie maar dat de onderliggende kaart van jaren geleden is.

NVcharts geeft ook een goed beeld en de boeien zijn op de juiste positie geplaatst. Bovendien is duidelijk dat er banken zijn ten noorden van het Rif en waar die ongeveer liggen. Uit ervaring weet ik dat de noordelijkste bank vrij nauwkeurig is aangegeven. De luchtfoto’s zijn soms een waardevolle aanvulling. (Naar het noorden toe zijn ze niet altijd gedetailleerd.)

Mijn keuze

Voor zeilen op het wad, in de nabijheid van Schiermonnikoog, gebruik ik de OSM app op een tablet. De presentatie van de betonning is onnauwkeurig maar dat doet er niet toe als je buiten de vaargeulen vaart. Ik kan mijn eigen waarnemingen over ondiepten en geulen vastleggen en die informatie is zichtbaar terwijl ik vaar. Dat is relevant als je bijvoorbeeld rond hoogwater een rondje zeilt over het wantij, dan zuid naar Lauwersoog en over het Roode Hoofd terug. De genoemde bestanden kreken.gpx en banken.gpx kan ik delen met anderen.

Voor varen in de zeegaten is NVcharts aantrekkelijk. De betonning is juist aangegeven; de diepte informatie is redelijk nauwkeurig en de luchtfoto’s waarin je kunt navigeren zijn een mooie aanvulling.

Mijn abonnement voor Navionics kaarten heb ik beëindigd.

Details

OSMand: (Open Source Maps & automotive navigation data). Hij is niet beperkt tot zeekaarten – je kunt hem ook (goed) gebruiken voor wandelen, fietsen en auto. 5 kaarten zijn gratis te downloaden.

nv charts: De app is gratis maar je moet de kaarten kopen: €44 / jaar. Hij geeft ook stroomsnelheden en getijde informatie.

Navionics: Gebruik is middels een abonnement (via Garmin). De eerste maal circa €140 (er zijn aanbiedingen). Voor vervolg jaren betaal je circa €40 / jaar.

Tom de Neef, september 2022

 

Vaarroute vanuit Lauwersoog

Dit is een tocht die niet voor iedereen is weggelegd. Het is niet raadzaam de reis te nemen met een schip met meer diepgang dan 1.40 meter.  U zult ook de getij gegevens nauwkeurig in acht moeten nemen.

Vertrek uit de haven van Lauwersoog 1 uur voor hoogwater Lauwersoog.
Vaartijd naar Schiermonnikoog is ongeveer  1 uur, U zult even tegen de stroom in moeten in varen en dus is de vaartijd afhankelijk van windsterkte en/of motorvermogen.
De afstand Lauwersoog- Schiermonnikoog is ongeveer 5 mijl.

Nadat u de havenhoofden van Lauwersoog bent gepasseerd vaart u in NW richting naar de Z 18 of de Z 16. Bij de Z 14-BZ 15 moet u een keuze maken;

-Diepstekende schepen varen via het Zoutkamperlaag richting de Z 8-GL 1. Via de Glinder dient u de groene betonning aan stuurboord te houden en vaart u naar de scheidingston GL 4-GvS 5.
Hierna gaat u in oostelijke richting in de Groote Siege tot de reegeul, de reegeul boei 2 ligt in de positie N53.72,5 O00610,7 (kan wijzigen) Hierna volgt u de betonning van deze ondiepe en zeer smalle geul tot de kop van de haven.

 -Niet diepstekende schepen kunnen via de Geul van Brakzand. Het is zaak om het laatste stuk van de Brakzand route 2 uur voor tot 1 uur na hoogwater te passeren. U vaart langs de groene betonning, die u aan bakboord houdt, tot aan de scheidingston GZ 1-BZ 2. Hierna gaat u in oostelijke richting in de Groote Siege tot de reegeul, de reegeul boei 2 ligt in de positie N53.72,5 O00610,7 Hierna volgt u de betonning van deze ondiepe en zeer smalle geul tot de kop van de haven.

Voor u aan de tocht begint is het raadzaam om contact op te nemen met onze havenmeesters m/v (0519-531544 of kanaal 31). Er is iemand aanwezig van 3 uur voor tot 2 na hoogwater.

De haven heeft, bij aanvang van het seizoen, een diepgang van 0.60 meter bij laag water, u zult bij meer diepgang deels in het zachte slik liggen . Aan de Oostzijde van de Oude veerdam kunnen schepen droogvallen.

Vanaf Ameland heeft u twee keuzes, over de  Waddenzee of over de  Noordzee.
-Voor de Waddenzee route volgt u de route door de Reegeul langs de Veerbootsteiger dan het Veerbootgat en vervolgens  over het wantij via het Zuiderspruit, U komt dan uit in de Zoutkamperlaag, u gaat in noordelijke richting en dan stuurboord naar de Groote Siege. Vanuit de Groote Siege, zie boven.
-voor  de Noordzee route volgt u de route door de reegeul  langs de  veerbootsteiger  richting westgat Ameland. Vanaf de laatste boei WA1 coördinaten 53.28.08 Noord 5.29.51 Oost vaart u bovenlangs het Bornrif en de vlakte van Ameland richting Westgat Schiermonnikoog. De verkenner Westgat ligt op 53.32.95 Noord  6.01.84 Oost, bij het Gat van Schiermonnikoog oostwaarts, de rest zie boven.

Naar de Eems heeft u ook twee keuzes, binnendoor over de Waddenzee of buitenom over de Noordzee.
–Voor de  Waddenzee route  vaart u naar Lauwersoog dan richting Noordpolderzijl, het Raawad naar de Eems
-Voor de Noordzee route vaart u het gat van Schiermonnikoog uit, dan het Westgat in tot verkenner 53.32.95 Noord 6.01.84 Oost, dan gaat u oostwaarts richting Hubertsgat H1 53.34.95 Noord 6.18.53 Oost

Meer wadden vaarinformatie vindt u op de site van de waddenhavens

Voor informatie over actuele waterhoogte en andere informatie of meldingen betreffende het vaargebied kunt u 24/7 de kustwacht Schiermonnikoog bereiken op kanaal 5.
Het is  sowieso raadzaam uw marifoon in dit gedeelte van de Waddenzee op kanaal 5  te zetten i.v.m. waarschuwingen, vaarinformatie, weerinformatie, enz. En de kustwacht kan u dan oproepen bij calamiteiten.